Hisse senedinin değer artış kazancında ilk iktisap tarihinin tespiti, şirket ortakları için kritik öneme sahip bir konudur. Çünkü elde edilen kazancın vergilendirilmesi bu tarihe bağlı olarak değişmektedir. Bu tarih sadece vergi planlaması açısından değil, şirketler arası hisse devirlerinde, miras ve intikal işlemlerinde de yol gösterici olur. Konu her ne kadar teknik görünse de birkaç temel ilkeyi bilmek hem zaman kazandırır hem de mali riskleri önler. Bu yazıda iktisap tarihinin nasıl belirlendiğini, hangi durumlarda hangi tarihin esas alındığını ve örneklerle neye dikkat edilmesi gerektiğini sade bir dille anlatacağız.
İktisap Tarihi Ne Anlama Gelir?
İktisap tarihi, bir varlığın mülkiyetinin kişiye geçtiği günü ifade eder. Hisse senetleri söz konusu olduğunda bu tarih; alım-satım, bağış, miras veya bedelsiz edinim gibi birçok yolla gerçekleşebilir. Değer artış kazancı, yani bir menkul kıymetin satışından doğan gelir, işte tam olarak bu tarihle bağlantılı olarak vergilendirilir. Maliye bu tarihten itibaren geçen süreye göre kazancın beyana tabi olup olmadığını belirler.
İktisap Tarihi Nasıl Tespit Edilir?
Nama ve hamiline yazılı pay senetlerinde iktisap tarihi belirlenirken esas alınan yöntem aynıdır. Temel prensip, pay üzerinde tasarruf hakkının kazanıldığı tarihin esas alınmasıdır. Nama yazılı hisse senetlerinde bu tarih, pay defterine yapılan kayıtla belgelenmiş olur. Hamiline yazılı hisse senetlerinde ise bu tarih, yönetim kurulu kararıyla alınan devrin MKK’ya bildirildiği tarih, hisse senetlerinin bastırıldığı matbaa faturası ve teslim evraklarıyla belirlenir. Aynı şekilde matbaa faturası nama yazılı hisse senetlerde de iktisap tarihinin belirlenmesinde dikkate alınır. Matbaa faturası hem nama hemde hamiline hisse senetlerinde iktisap tarihini belirleyen unsurların başında gelir.
Ancak özellikle nevi değişikliğiyle limited şirketten anonim şirkete dönüşümde bu konu daha da önem kazanır. İstanbul Vergi Dairesi’nin 6 Kasım 2023 tarihli özelgesine göre (Özelgeye buradan ulaşabilirsiniz), bu tür durumlarda hisse senetlerinin iktisap tarihi olarak, anonim şirkete dönüşümün tescil tarihi esas alınmalıdır. Yani, senetlerin bastırıldığı veya teslim edildiği tarihten ziyade, tüzel kişilik değişiminin tamamlandığı gün dikkate alınır.
Bedelsiz, Miras ve Bağış Yoluyla Edinimlerde Tarih Nasıl Belirlenir?
Sermaye artırımı sonucunda verilen bedelsiz hisselerde iktisap tarihi, artırıma ilişkin genel kurulun tarihi olarak kabul edilir. Bu tür hisselerin maliyeti sıfır olduğundan dolayı, satış durumunda elde edilen gelir doğrudan değer artış kazancı olarak değerlendirilir.
Miras yoluyla edinilen hisselerde, miras bırakanın vefat tarihi iktisap tarihi olarak kabul edilir. Bağış durumunda ise bağış sözleşmesinin tarihi veya hisse devir işlemlerinin tamamlandığı gün esas alınır. Her iki durumda da iktisap tarihi sabitlenmiş olur ve sonraki tüm işlemler buna göre yürütülür.
İktisap Tarihinin Vergisel Önemi
İktisap tarihi yalnızca hukuki anlamda değil, vergisel açıdan da belirleyicidir. Gelir Vergisi Kanunu’nun 80. maddesine göre, gerçek kişilerin iki yıl içinde elden çıkardığı hisse senetlerinden elde ettikleri kazançlar değer artış kazancı olarak vergilendirilir. Ancak bu iki yıllık süre, hisse senedinin iktisap tarihi esas alınarak hesaplanır. Bu nedenle hatalı belirlenen bir tarih, beyana tabi olmayan bir kazancı vergiye sokabilir ya da tam tersi, vergilendirilmesi gereken bir gelirin beyan dışı kalmasına neden olabilir. Her iki durum da ciddi vergi cezalarına yol açabilmektedir.
Uyuşmazlıklarda İktisap Tarihi Nasıl Savunulur?
Eğer vergi idaresi ile iktisap tarihi konusunda bir ihtilaf yaşanırsa, bu tarihin ne zaman gerçekleştiğini gösteren belgelerle savunma yapılması gerekir. Noter belgeleri, MKK kayıtları, genel kurul kararları, matbaa faturası veya senedin teslim tutanağı bu tür durumlarda delil niteliği taşır. Özellikle elektronik ortamda yapılan kayıtlar (e-MKK kayıtları gibi), artık en güçlü kanıtlar arasında kabul edilmektedir. Nevi değişikliğine ilişkin ticaret sicili tescil belgeleri de bu kapsamda değerlendirilir.
